บัตรประจำตัวประชาชนแบบอเนกประสงค์ Smart Card บัตรแบบใหม่ ของคนไทย ก้าวใหม่สู่สากล (ตอนที่ 1) ก่อนเป็นบัตร “Smart Card” ในทางกฎหมาย บัตรประจำตัวประชาชนถือว่าเป็นหลักฐานสำคัญของการแสดงตนของคนไทยที่จะเข้าสู่บริการของรัฐหรือใช้สิทธิความเป็นพลเมืองตามอำนาจหน้าที่ที่กฎหมายกำหนดและรับรองไว้ อาทิ การเลือกตั้ง การสมัครงาน การทำธุรกรรมต่าง ๆ ทั้งกับหน่วยงานของรัฐและเอกชน บัตรประจำตัวของคนไทยนั้น มีความเป็นมาตั้งแต่ ปี พ.ศ. ๒๔๗๖ ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อที่เรียกว่า หนังสือเดินทางของคนไทย ต่อมาเมื่อมีบัตรแบบต่าง ๆ อีก ๓ รุ่น คือ รุ่นปี ๒๕๒๕, ๒๕๓๑ และ ๒๕๓๙ นอกจากบัตรแล้ว หลักฐานสำคัญที่คนไทยต้องมีคือทะเบียนราษฎร ซึ่งออกตามกฎหมายว่าด้วยการทะเบียนราษฎร เพื่อบังคับใช้ให้คนที่มีถิ่นที่อยู่ในประเทศไทย ต้องมีการจัดทำทะเบียนบ้าน เพื่อเป็นหลักฐานแสดงจำนวนและรายการบุคคลในบ้าน และหลักฐานดังกล่าวนี้เอง เป็นสิ่งที่แสดงสถานะของคนและบ้านที่ปลูกสร้างในประเทศไทย ประมวลสถิติประชากรแต่ละปี และยังแสดงถิ่นที่อยู่ที่เป็นหลักแหล่งชัดเจนพอที่จะอ้างอิงใช้สิทธิความเป็นพลเมืองในท้องที่เกี่ยวกับการขอรับสวัสดิการจากรัฐ การเข้ามีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ ที่รัฐกำหนดขึ้น อาทิเช่น การเลือกตั้ง การรับการสงเคราะห์ การศึกษา เป็นต้น ตัวอย่างบัตรประชาชน รุ่นที่ 1 ใช้ในปี พ.ศ. 2486 สำหรับบัตรประจำตัวคนไทยนั้น เป็นบัตรที่ออกให้โดยมีส่วนบัตรประจำตัวประชาชน สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย เป็นหน่วยงานรับผิดชอบ ซึ่งมีผู้อำนวยการกองบัตรประจำตัวประชาชน เป็นพนักงานเจ้าหน้าที่ออกบัตรให้ประชาชนทั่วราชอาณาจักร มีสำนักทะเบียนอำเภอ/เขต และสำนักทะเบียนเทศบาลต่าง ๆ เป็นหน่วยงานในการออกบัตร ซึ่งปัจจุบันมีอยู่ 1,077 แห่งทั่วประเทศ ตัวอย่างบัตรประชาชน รุ่นที่ 2 เริ่มใช้ในปี พ.ศ. 2525 แต่เดิมนั้น การออกบัตรประจำตัวประชาชน สำนักทะเบียนต่าง ๆ จะเป็นผู้รับคำร้องและบันทึกรายการที่จำเป็น เพื่อเป็นข้อมูลเกี่ยวกับตัวเจ้าของบัตร พร้อมมีการพิมพ์ลายนิ้วมือด้วยหมึกเก็บเป็นหลักฐานเกี่ยวกับบัตร ผู้ขอทำบัตรจะถูกถ่ายรูปและเก็บหลักฐานส่งไปผลิตส่วนกลาง ซึ่งได้แก่ การล้างฟิล์ม พิมพ์บัตร ติดรูป สำเนาภาพถ่ายแบบคำร้อง เก็บลายพิมพ์นิ้วมือผู้ทำบัตรด้วยไมโครฟิล์ม ไว้ตรวจสอบอ้างอิง ลงทะเบียน ส่งบัตรกลับสำนักทะเบียน แจกจ่ายประชาชน รวมเวลาประมาณ 35 วันทำการ ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๕ ได้มีการพัฒนาระบบการจัดเก็บและประมวลผลข้อมูลการทะเบียนราษฎร โดยการนำเอาระบบคอมพิวเตอร์มาใช้ และที่สำคัญมีการกำหนดเลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก เป็นดัชนีกลาง โดยประชาชนแต่ละคนจะได้รับเลขอ้างอิงตนเองที่ไม่ซ้ำกัน 13 หลัก ติดตัวไปตั้งแต่เกิดจนตาย เลขนี้ได้นำมากำหนดเป็นเลขประจำตัวประชาชนในรายการบัตร เมื่อมีการนำเอาระบบคอมพิวเตอร์มาใช้ การเก็บและประมวลหลักฐานการทะเบียนราษฎร จึงเป็นฐานข้อมูลสำคัญและทำให้มีการพัฒนาระบบการออกบัตรประจำตัวให้ประชาชนแบบใหม่ ใน 211 สำนักทะเบียน 9 จังหวัด และเขตในกรุงเทพมหานคร ถ่ายรูปด้วยกล้องดิจิตอลแล้วพิมพ์บัตรแถบแม่เหล็กซึ่งมีพื้นที่จำนวนหนึ่งในการเก็บข้อมูลลงในบัตร และประชาชนรอรับบัตรได้ภายใน 15 นาที ซึ่งระบบดังกล่าวนี้ต่อมาเป็นระบบการผลิตบัตรประจำตัวประชาชนแบบอเนกประสงค์ ที่แสดงตนของคนไทย ตัวอย่างบัตรประชาชน รุ่นที่ 3 เริ่มใช้ในปี พ.ศ. 2531 ตัวอย่างบัตรประชาชน รุ่นที่ 4 เริ่มใช้ในปี พ.ศ. 2539 บัตรประจำตัวประชาชนแบบอเนกประสงค์ คืออะไร เชื่อว่ามีคนจำนวนไม่มากนักที่เข้าใจลึกซึ้งว่า บัตรสมาร์ทการ์ด หรือ บัตรอัจฉริยะอเนกประสงค์ ที่คนไทยจะได้ใช้งานตั้งแต่สิ้นปี 2547 นี้เป็นต้นไป แท้จริงแล้วมีประโยชน์อย่างไร และจะปฏิวัติระบบราชการ และชีวิตคนไทยอย่างไรบ้าง Smart Card เป็นบัตรประจำตัวประชาชนอเนกประสงค์ ที่พัฒนาระบบมาจากบัตรประจำตัวประชาชนแบบแถบแม่เหล็ก เพื่อการนำไปใช้ประโยชน์ทั้งภาครัฐและเอกชน ซึ่งจะช่วยให้เกิด E-government, E-business, E-commerce และที่สำคัญจะต้องมีความปลอดภัยสูงในการใช้งาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งระบบรักษาความปลอดภัยและป้องกันการปลอมแปลงบัตรประจำตัวประชาชนอเนก ประสงค์ (Smart Card) รูปแบบใหม่ มีระบบความปลอดภัยและป้องกันการปลอมแปลง 7 ประการ คือ คือ วัสดุที่ใช้ทำตัวบัตร ข้อมูลที่ใช้ในการจัดทำบัตร การพิมพ์และการเคลือบบัตร การอ่านข้อมูล (Media) บนตัวบัตร การตรวจสอบและพิสูจน์บัตร การควบคุมการผลิต การเก็บรักษาและการเบิกจ่ายตัวบัตร และการกำหนดขั้นตอนในการออกบัตรที่โปร่งใส โฉมหน้าบัตร สมาร์ทการ์ด รูปโฉมและรายละเอียดบนบัตรสมาร์ทการ์ด ด้านหน้าประกอบด้วยชื่อ นามสกุล ทั้งภาษาไทย และภาษาอังกฤษ ที่อยู่ของผู้ถือบัตร สถานที่ออกบัตร วันที่บัตรหมดอายุ รหัสบาร์โค้ด และเลขรหัสเฉพาะสำหรับระบบความปลอดภัย ด้านหลังบัตร จะมีแถบแม่เหล็กรองรับการใช้งาน เป็นบัตรเอทีเอ็ม ซึ่งภายใน 3 ปีหลังจากใช้งาน ระบบนี้จะหายไป เพื่อเพิ่มเติมเป็นพื้นที่รองรับรหัสใบขับขี่ รวมทั้งมีเลขรหัสเพื่อรองรับหมายเลขหนังสือเดินทาง (Passport) และหนังสือผ่านแดน (Border Pass) ส่วนที่เป็นชิพบนบัตร จะบรรจุข้อมูลศาสนา หมู่โลหิต ลายพิมพ์นิ้วมือ และภาพถ่ายของเจ้าของบัตร รวมทั้งข้อมูลพื้นฐานอื่นเฉพาะที่จำเป็น เช่น ข้อมูลประกันสังคม เลขบัตรประจำตัวผู้เสียภาษี เป็นต้น บัตรประจำตัวประชาชนแบบใหม่ ทุกที่ ทั่วไทย ทันใจ และใช้เป็นบัตรอเนกประสงค์ บัตร smart card หรือบัตรอเนกประสงค์ นอกจากจะเป็นบัตรประจำตัวประชาชนแบบใหม่ที่จะออกให้กับประชาชนภายในเวลาไม่เกิน 15 นาทีต่อราย และกระจายการบริการบัตรไปยังสำนักทะเบียนอำเภอ/กิ่งอำเภอ และท้องถิ่นหลักทั้งในกรุงเทพมหานครและภูมิภาค บัตร Smart Card นอกจากการเป็นบัตรแสดงตนของคนไทยแล้ว บัตรดังกล่าวยังมีลักษณะเป็นหน่วยความจำเก็บสำรองข้อมูลของประชาชน ไม่ว่าจะเป็นด้านสุขภาพ การศึกษา อาชีพ ประวัติการย้ายที่อยู่ หรือข้อมูลบุคคลด้านต่าง ๆ ที่จำเป็น โดยการจัดเก็บนั้นประชาชนคนนั้น ๆ ที่อนุญาตให้ส่วนราชการจัดเก็บไว้เพื่อเป็นหน่วยข้อมูลที่สำคัญในการไปติดต่อใช้บริการจากรัฐหรือเอกชน โดยไม่จำเป็นจะต้องเตรียมหลักฐานที่ทางราชการออกให้ไปแสดงอีกต่อไป ซึ่งจะช่วยให้เกิดการประหยัดทั้งงบประมาณที่จะลงทุนในการสร้างฐานข้อมูลของหน่วยงานรัฐที่อาจซ้ำซ้อนกัน ประหยัดทั้งค่าใช้จ่ายของประชาชนในการไปติดต่อราชการ หรือการสำเนาหลักฐานและประหยัดเวลา ทั้งนี้เพราะระบบข้อมูลที่อยู่ในบัตร smart card ของแต่ละบุคคลยังจะได้รับการออกแบบระบบให้เชื่อมโยงใช้ประโยชน์ร่วมกันได้ระหว่างหน่วยงานของรัฐและเอกชนตามที่เจ้าของบัตรอนุญาต รูปแบบของบัตรยังจะสามารถที่จะพัฒนาใช้แทนหนังสือเดินทางในการเดินทางไปต่างประเทศและการพิสูจน์ยืนยันตัวบุคคลข้ามประเทศ ทั้งนี้เนื่องจากการใช้ระบบเลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก เป็นดัชนีกลางในการตรวจสอบและยืนยันรับรองบุคคลเมื่อไปทำธุรกรรมต่าง ๆ ซึ่งจะเกิดความมั่นคงและมั่นใจทั้งประชาชนและหน่วยงานที่ทำว่าเป็นข้อมูลที่ถูกต้องของบุคคลนั้นจริง ไม่ผิดตัวอย่างที่เคยมีปัญหาบ้างแล้วในอดีต Smart Card เบื้องต้นนั้น สามารถใช้งานได้หลายกิจกรรม ที่เป็นทั้งบริการภาครัฐและเอกชน อาทิ การพิสูจน์และยืนยันตัวบุคคลจากตัวบุคคล และอ่านรายการจากข้อมูลในบัตร (ในชิพ) ด้วยเครื่องอ่านบัตร ข้อมูลที่มีรายการในบัตรที่จะอ่านได้ต้องได้รับความยินยอมจากเจ้าของบัตรหรือเจ้าของข้อมูล พิสูจน์ยืนยันตัวบุคคลด้วยลายพิมพ์นิ้วมือ ที่มีการเก็บประวัติไว้ตั้งแต่การทำบัตร หรือการใช้บริการด้านทะเบียนราษฎร ณ สำนักทะเบียน รายการข้อมูลลายพิมพ์นิ้วมือจะช่วยให้การยืนยันตัวบุคคลนั้น ผิดพลาดน้อยมาก เพราะลักษณะของลายพิมพ์นิ้วมือของบุคคลหนึ่งจะมีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ไม่ซ้ำกัน นอกจากที่กล่าวมาแล้วนี้ บัตร Smart Card ยังสามารถนำไปใช้ในการเป็นรหัสเข้าไปตรวจสอบรายการข้อมูลบุคคลส่วนตัวของแต่ละคนได้ทางอินเตอร์เน็ต หรือคัดรับรองสำเนารายการตนเองผ่านอินเตอร์เน็ตหรือเครื่องบริการอเนกประสงค์ (ตู้ MPM) การนำไปแสดงตนหรือประกอบเครื่องบริการเลือกตั้ง ประกันสังคม ประกันสุขภาพ รวมทั้งการทำธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ ภายในสิ้นปี 2547 นี้ รัฐบาลมีเป้าหมายที่จะออกบัตรประจำตัวประชาชนแบบ Smart Card ประมาณ 12 ล้านใบ ซึ่งประชาชนจะสามารถรับบริการบัตรประจำตัวประชาชนแบบ อเนกประสงค์ได้ที่สำนักทะเบียนอำเภอ/กิ่งอำเภอ และสำนักทะเบียนท้องถิ่น ที่รับบริการบัตรได้ ทั่วประเทศ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากบัตรดังกล่าวจำเป็นต้องผลิตและตรวจสอบด้านมาตรฐานของ chip และกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารรับผิดชอบเป็นผู้จัดหาตัวบัตรเปล่าส่งให้กระทรวงมหาดไทยนำมาจัดทำระบบควบคุมและแจกจ่ายให้สำนักทะเบียนต่างๆ อีกทอดหนึ่ง ดังนั้นในทางปฏิบัติ กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารจะทยอยส่งมอบบัตรให้กระทรวงมหาดไทยดำเนินการออกบัตรให้ประชาชนเป็นระยะ ๆ ทั้งนี้ตามที่คณะรัฐมนตรีได้ประกาศไว้ การออกบัตรดังกล่าวลำดับแรกจะออกให้สำหรับประชาชนใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ประชาชนที่ลงทะเบียนตามนโยบายการแก้ไขปัญหาสังคมและความยากจนเชิงบูรณาการ กลุ่มเป้าหมายต่าง ๆ นักเรียน นักศึกษา และประชาชนทั่วไป ตามลำดับ สฤษดิ์ วิฑูรย์